ხვამლის მთა

ცაგერიდან სამხრეთ-დასავლეთით 15კმ, მაქსიმალური სიმაღლე 2002მ. უპირატესად აგებულია პორფიტების, ფიქალისაგან და კირქვის ქანებისაგან. მწვე3რვალიდან სრულყოფილად ჩანს მდინარეების; რიონის, ცხენისწყლის, ლაჯანურის ხეობები. მთაზე აგებულია წმინდა გიორგის სახელობის სალოცავი და XIIსაუკუნის ისტორიული ციხესიმაგრის ნანგრევები. აქ იყო იმდროინდელი საქართველოს განძსაცავი, ''თუ საქართველო დაიმშეს, ხვამლმა არჩინოს.''
ხვამლის თხემიდან იშლება ზღაპრული სანახაობა: აღმოსავლეთით-ნაქერალას ქედი, რაჭისა და ტყიბულის შემოგარენი, სამხრეთ-აღმოსავლეთით და სამხრეთით ლიხისა და აჭარა-იმერეთის მთები. 1700მეტრის სიმაღლეზე არის ''ბოგა საყინულე,'' შიგ ყინულის ''ზოდებია.'' იგი არის ბუნებრივი ციხე-სიმაგრე, მთის მასივში გამოვლინებულია 6გამოქვაბული. მათი შესწავლის მიზნით რამდენჯერმე მოეწყო ექსპედიცია ცნიბილი მთასვლელის ალიოშა ჯაფარიძის ხელმძღვანელობით.
დადასტურდა, რომ ხვამლის გამოქვაბულში გარკვეული დროის მანძილზე ადამიანებს უცხოვრიათ. რომელთაც ეს ბუნებრივი სადგომები სპეციალური დანიშნულებითაც გამოუყენებიათ, ამას ამტკიცებს ქვაბულთა აღწერილობანი.
ვახუშტი ბატონიშვილის ცნობით:,, რიონის დასავლეთით, მთის ძირას არის ხომლის კლდე. ამ კლდეში არის ქვები გამოკვეთილი, მტრისაგან შეუვალი, მეფეთა საგანძურთ სადები,,.